Najstarsze dzieje miasta nad rzeką Dzierżęcinką związane są z Polską Piastowską, a następnie z Księstwem Zachodniopomorskim. Koszalin po raz pierwszy wymieniony jest w Kronice Wielkopolskiej jako jedno z miast zdobytych przez Bolesława Krzywustego w 1107 roku. Od X do XIII wieku pełnił funkcję grodu słowiańskiego obsługującego słynny ośrodek kultu na pobliskiej Górze Chełmskiej. W XIII wieku wybudowano tu chrześcijański kościół, który w średniowieczu był znanym ośrodkiem pątniczym.
Koszalin najbogatszym miastem na Pomorzu
W XIV wieku Koszalin uchodził za najbogatsze miasto na Pomorzu, co wynikało przede wszystkim ze strategicznego położenia na szlakach handlowych, a przede wszystkim bliskości Morza Bałtyckiego. W 1331 r. władze Koszalina zakupiły wieś Jamno wraz z częścią jeziora i miastem Unieście, co dało im bezpośredni dostęp do oceanu. Jezioro Jamno było wówczas jeszcze jeziorem. W tym czasie statki wypływające z Koszalina zawijały do portów duńskich i szwedzkich. Doprowadziło to do sporów z pobliskimi portami: Kołobrzegiem i Darłowem. W 1446 roku mieszkańcy Kołobrzegu stoczyli bitwę z mieszkańcami Koszalina, która ostatecznie zwyciężyli. Dopiero w XVII wieku Koszalin stracił kontakt z Bałtykiem w wyniku zamulenia jeziora. Było to spowodowane rozwojem przemysłu. Utrata handlu morskiego doprowadziła do upadku miasta.
Z czego słynął Koszalin w XVIII wieku?
W XVIII wieku miasto słynęło z produkcji:
- sukna,
- galanterii skórzanej,
- krawiectwa,
- powozów,
- obuwia.
Po wojnach napoleońskich w 1816 r. stało się stolicą rozległego terytorium obejmującego kilka wschodnich powiatów województwa pomorskiego. Szybki rozwój miasta umożliwiła także jedna z najważniejszych tras kolejowych ze Szczecina do Gdańska. Stając się znaczącym węzłem kolejowym i ośrodkiem przetwórstwa rolno-spożywczego, w kolejnych dziesięcioleciach XIX w. znaczenie Koszalina wzrosło i stał się znaczącym ośrodkiem przemysłowym. IW tym miejscu powstała również największa fabryka papieru w regionie, a w XX wieku produkowano także samoloty.
Lata międzywojenne w Koszalinie
Lata międzywojenne nie były początkowo dobrym okresem dla rozwoju Koszalina. Dopiero sytuacja gospodarcza towarzysząca przygotowaniom Niemiec do II wojny światowej przyniosła poprawę. 4 marca 1945 r. Koszalin dostał się w ręce sowieckie. Nie było walk, ale później Sowieci zniszczyli ponad 40% zabudowy miasta.
Miasto przejęte przez Armię Radziecką
Już 4 marca 1945 r. miasto zostało zdobyte przez wojska sowieckie i przyłączone do Polski w wyniku walk na Pomorzu. Do lutego 1946 r. było stolicą Pomorza Zachodniego, a w czerwcu 1950 r. uzyskało status stolicy województwa. Od 1972 r. Koszalin jest także siedzibą diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. 1 czerwca 1991 r. gościem miasta był papież Jan Paweł II, witany przez mieszkańców województwa.