Miasto Koszalin, lub dawniej pisane jako Cusselin, Cussalin, Cußlin lub Cosselin, było miastem książąt i biskupów na płaskim terenie otoczonym wieloma zbiornikami wodnymi, ale obecnie w większości zarośnięte. Okolice miasta znane są jako Kraina Tysiąca Jezior, a przez to miejsce przepływają niezliczone rzeczki i strumienie.
Miasto Koszalin – dawne dzieje
Pierwsza wzmianka o mieście pochodzi z 1214 roku i można go łączyć z Koszalinem. W tym czasie książę Bogusław II przekazał wieś Cossalitz, klasztorowi premonstantów. Badacze twierdzą obecnie, że jest to zniekształcona słowiańska nazwa Koszalice lub Koszelice. Powinno ono odnosić się do potomków lub poddanych osoby, której nazwisko jest utrwalone: Koszała, Koszela lub innej osoby, której nazwisko pochodzi od wyrazu kosz. Wendland w ogóle nie poszedł tą drogą, argumentując, że korzeniem nazwy jest słowo küßen, co oznacza całować.
Koszalin w połowie XIII wieku
W połowie XIII wieku biskup kamieński Herman von Gleichen uzyskał władzę polityczną niemal równą księciu. Jego następcy rozszerzyli kontrolowane przez siebie terytoria. Przybywający na Pomorze Zachodnie rycerze niemieccy zapewniali społeczne poparcie władzy biskupiej, a politykę gospodarczą oparto na modelu Cesarstwa Niemieckiego. Być może to właśnie miał na myśli Wendland, gdy pisał: „Rozwojowi tutaj znowu sprzyja udział ludności niemieckiej”.
Kościół i zamek w Koszalinie
W nieznanym czasie rozpoczęto budowę kościoła parafialnego pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny (dzisiejsza katedra). Wendland powołał się na dokument z kwietnia 1331 r., według którego parafia i kościół musiały istnieć. Dokument fundacyjny klasztoru cystersów z 1278 r. wymienia kościół parafialny, prawdopodobnie niewielką drewnianą świątynię. Główny korpus późniejszej katedry widoczny jest na pierwszym widoku Koszalina z 1612 roku. Nie zmienił się na przestrzeni wieków i należy przypuszczać, że został zbudowany w takim kształcie, w jakim można go oglądać dzisiaj. Proboszcz kościoła Najświętszej Marii Panny jest także tymczasowym klasztorem cysterek, choć w pobliżu znajduje się klasztor cystersów, ale w Bukowie klasztor nie jest podporządkowany jemu, tylko bezpośrednio biskupowi, więc historycznie nazywa się Cysterskim.
Góra Chełmska w Koszalinie
Mówiąc o kościołach, warto wspomnieć o Wzgórzu Chełmskim, na które pielgrzymi przybywali już w XIV wieku. Vindland powiedział, że polecił go pielgrzymom z Rzymu sam papież Grzegorz, a przed reformacją na wieży znajdowała się kaplica ze światłami dla podróżujących drogą morską i nocą. Koszalińskie cysterki zarabiały na tej świątyni pokaźne dochody, ale do czasów kronikarzy nic z niej nie pozostało poza leżącymi na ziemi fragmentami murów. Historycy uważają, że informacje o jej funkcji jako latarni morskiej należy pozostawić bajkom. Według nich odsłonięte szczątki prawdopodobnie nie należały do kaplicy, ale do dużego trójnawowego kościoła. Badania archeologiczne wskazują, że Góra Chełmska była lokalnym ośrodkiem kultu pogańskiego w okresie od IX do XII wieku. Istnieją teorie, że Koszalin był kolonią usługową, której misją było zapewnienie życia i środków do życia księżom.